1. Home
  2. Hbo-opleidingen
  3. Management van de Leefomgeving

In het kort

We hebben maar één aarde en daar moeten we zuinig op zijn. Dit betekent dat we zorgvuldig moeten omgaan met de inrichting ervan. Bij de hbo-opleiding Management van de Leefomgeving leer je hier alles over. Ben jij graag in de natuur en houd je van aardrijkskunde of biologie? Dan is deze opleiding iets voor jou!
Diploma
Bachelor of Science
Start in
september
Studieduur
4 jaar
Taal
Nederlands
Vorm
Voltijd
Locatie
Den Bosch

Opleiding in beeld

Ik houd van groen, aardrijkskunde en geschiedenis. Dat sluit mooi aan bij deze opleiding.
Kelly
Oud-student Management van de Leefomgeving

Tijdens je studie

Bij de hbo-opleiding Management van de Leefomgeving vallen groen, design en management samen. Je houdt je bezig met de manier waarop we Nederland inrichten, zowel in de steden en dorpen als in het buitengebied en in de natuur. Je krijgt te maken met veel partijen, van overheden tot natuurbeschermers en bewoners, elk met hun eigen wensen en eisen. Het is de kunst om die verschillende inzichten te vertalen in een goed plan of een mooi ontwerp. Dit komt allemaal aan bod tijdens de opleiding. Na de opleiding ben je specialist in de richting die jou het meeste aanspreekt. ERVAAR HET!

Inhoud van de studie

Jaar 1: Kennis en basis

In het eerste jaar van de hbo opleiding Management van de Leefomgeving krijg je vakken die de breedte van de opleiding laten zien. 

Opbouw van het studiejaar

Per week ga je aan de slag met een uitgebreid onderzoek van een nieuw landschap. Je krijgt lessen over de kenmerken van dat landschap: bodem, water, beplanting en de ontstaansgeschiedenis.

Vervolgens ga je aan de hand van actuele nieuwsberichten onderzoeken wat zich in die landschappen afspeelt en bereid je met je medestudenten een excursie voor. 

Alle gegevens verzamel je in een werkboek aan de hand van foto's, kaarten en achtergrondinformatie. Zo maak jij in jaar 1 je eigen Atlas.

Jaar 2: Oriëntatie en verdiepende informatie

In jaar 2 ga je met de stad (1e helft van het jaar) en met het platteland (2e helft) aan de slag. Dat doe je soms individueel, soms in groepsverband, maar altijd in samenwerking met het werkveld.

De stad

Aan de hand van een wijk in een stad vlieg je actuele onderwerpen aan. Wat speelt daar op het gebied van klimaat, woningbouw, voorzieningen, groen en water? Je bezoekt de wijk meerdere keren, kijkt wat daar aan de hand is en komt met oplossingen zoals een ontwerp voor een straat of een plein, een plan hoe je met bewoners de wijk aantrekkelijker kunt maken of je bedenkt een nieuw vervoerssysteem voor de toekomst.

Het platteland

In de tweede helft van het jaar pak je zaken op een grotere schaal aan en maken je plannen of ontwerpen voor nieuwe natuurgebieden of bedenk je waar in de toekomst nieuwe woongebieden kunnen komen.

Jaar 3 en 4: verbreding en verdieping, stage en afstuderen

In het derde en vierde jaar ga je steeds meer zelfstandig aan de slag. Een stage in binnen- en/of buitenland, een minor die er echt toe doet om de wereld beter door te geven en afstuderen op een onderwerp binnen de leefomgeving dat jou het meeste boeit. Ga je voor verdieping of verbreding? Jij bepaalt het!

Uitstroomrichtingen

Strategische stad

Vanaf het tweede studiejaar mag je op meerdere momenten kiezen welke vakken je wilt gaan volgen. Jouw keuzes bepalen bij welke uitstroomrichting je terecht komt.

Jij maakt de optimalisatie van stedelijke gebieden door middel van proces- en beleidsmatige benaderingen mogelijk. Je leert hoe je een visie vertaalt naar robuuste oplossingen binnen een complex proces, waarbij je rekening houdt met beleid, politieke keuzes, trends, ontwikkelingen en de belangen van verschillende stakeholders. Je adviseert over de beste strategieën voor de herontwikkeling van stedelijke gebieden en hoe je voldoende draagvlak creëert bij alle betrokken partijen.
HAS green academy studenten

Groenblauwe stad

Vanaf het tweede studiejaar mag je op meerdere momenten kiezen welke vakken je wilt gaan volgen. Jouw keuzes bepalen bij welke uitstroomrichting je terecht komt.

Het mogelijk maken van een klimaatrobuuste optimalisatie van stedelijke gebieden. Je leert hoe je een visie vertaalt naar duurzame groen-blauwe oplossingen. Je brengt de groen-blauwe structuren in kaart en analyseert klimaatrisico's. Vervolgens adviseer je de opdrachtgever over de te nemen maatregelen en werk je deze technisch en contractueel uit.

Ruimtelijke stad

Vanaf het tweede studiejaar mag je op meerdere momenten kiezen welke vakken je wilt gaan volgen. Jouw keuzes bepalen bij welke uitstroomrichting je terecht komt.

Het ruimtelijk inzichtelijk maken van de optimalisatie van stedelijke gebieden. Je leert hoe je vanuit een visie meerdere ruimtelijke modellen ontwikkelt om een voorlopig ontwerp te creëren voor een belangrijke stedelijke opgave. Dit ontwerp werk je vervolgens uit in een technisch ontwerp en beplantingsplan.

Strategisch landschap

Vanaf het tweede studiejaar mag je op meerdere momenten kiezen welke vakken je wilt gaan volgen. Jouw keuzes bepalen bij welke uitstroomrichting je terecht komt.

Het faciliteren van functieverandering en het creëren van gebiedsscenario's in landelijke gebieden door middel van proces- en beleidsmatige benaderingen. De focus ligt op beleid en participatie, waarbij je ook je kennis van klimaat, realisatie, proces, en korte- en lange termijn projecten inzet.

Werkveld: adviesbureaus, ingenieursbureaus, gemeenten, aannemers, waterschappen, provincies, en andere organisaties.

Strategisch landschap in beeld

Vanaf het tweede studiejaar mag je op meerdere momenten kiezen welke vakken je wilt gaan volgen. Jouw keuzes bepalen bij welke uitstroomrichting je terecht komt.

Het ruimtelijk inzichtelijk maken van de functieverandering in landelijke gebieden op grote schaal door middel van verschillende scenario's en modellen. Je gebruikt je kennis van ruimtelijke vormgeving, het concretiseren van ontwerpen, en het creëren van ruimtelijke scenario's.

Werkveld: ontwerpbureaus, adviesbureaus, ingenieursbureaus, en gemeenten.

Robuust landschap

Vanaf het tweede studiejaar mag je op meerdere momenten kiezen welke vakken je wilt gaan volgen. Jouw keuzes bepalen bij welke uitstroomrichting je terecht komt.

Het mogelijk maken van functieverandering in landelijke gebieden met als doel de robuustheid van het landschap te versterken, met een focus op het concretiseren van groen-blauwe structuren. Je brengt kennis mee over beleid, processen, en participatie.

Werkveld: adviesbureaus, ingenieursbureaus, gemeenten, aannemers, waterschappen, provincies, en andere organisaties.

Robuust landschap in beeld

Vanaf het tweede studiejaar mag je op meerdere momenten kiezen welke vakken je wilt gaan volgen. Jouw keuzes bepalen bij welke uitstroomrichting je terecht komt.

Het ruimtelijk inzichtelijk maken van functieverandering in landelijke gebieden met als doel de robuustheid van het landschap te verbeteren, waarbij bodem en water leidend zijn. Je gebruikt je kennis van ruimtelijke vormgeving, het concretiseren van ontwerpen, en het creëren van ruimtelijke scenario's.

Werkveld: adviesbureaus, ingenieursbureaus, gemeenten, aannemers, waterschappen, provincies, en andere organisaties.

Leerplan overzicht

In het leerplan lees je welke vakken je volgt in welke periode. Download het leerplan hieronder.

Naast ongeveer 15-20 contacturen per week kun je 20-25 uur aan zelfstudie en projectwerk per week verwachten. Aan het eind van ieder blok sluit je een of meerdere vakken af. Dit kan zijn met een tentamen, een eindpresentatie of door opdrachten in te leveren. 

Leerplan Management van de Leefomgeving

Studenttevredenheid (NSE 2024)

  • 3,8/5
    Tevredenheid algemeen
  • 4,5/5
    Sfeer op de opleiding
  • 4,0/5
    Aansluiting beroepspraktijk
  • 3,8/5
    Docenten
  • 3,9/5
    Betrokkenheid en contact

Handig om te weten

Studieverenigingen

Studievereniging

Aan de hbo-opleiding Management van de Leefomgeving, specialisatie Landscape Design is de studievereniging BOS Landscape Group verbonden. Deze studievereniging verzorgt inspirerende thema avonden met topondernemers uit de landschapsarchitectuur. Daarnaast worden er informatieve excursies en andere vakgerelateerde activiteiten door heel Nederland georganiseerd voor studenten en professionals.

Studeren met een ondersteuningsbehoefte

Studenten met een aandoening die (vooralsnog) blijvend van aard zijn en die een vertragend effect kunnen hebben op de studievoortgang, komen in aanmerking voor extra voorzieningen via Studie+. Studenten die beschikken over een officiële dyslexie/dyscalculie verklaring krijgen zonder intakegesprek automatisch een half uur extra tijd tijdens tentamens. Voor andere voorzieningen kun je een intakegesprek aanvragen met een Studie+ begeleider. Tijdens dat gesprek wordt samen bekeken welke aanpassingen en voorzieningen de student tijdens de opleiding nodig heeft en/of HAS green academy deze kan leveren. 

HAS Den Bosch

In Den Bosch studeren zo’n 3.800 studenten. Het gebouw in Den Bosch beschikt over moderne en innovatieve faciliteiten op het eigen complex, zoals een food technology centre, kas, laboratorium, techniekhal, schooltuin, klimaatkamers, etc.

Voor projecten werk je zoveel mogelijk samen met het bedrijfsleven, dus geen verzonnen cases, maar echte vraagstukken uit het beroepenveld. In Den Bosch voer je deze opdrachten vooral op school uit. Je gaat een aantal keer per jaar op bedrijfsbezoek of er komt een gastspreker uit het bedrijfsleven.

Studentenstad Den Bosch

's-Hertogenbosch of simpelweg Den Bosch is de leukste stad van Nederland. Dat zeggen ze niet alleen in Den Bosch maar dat blijkt ook uit allerlei onderzoeken. Je kunt er uitstekend winkelen, prima eten in iedere prijsklasse, leuk uitgaan en op het gebied van theater, film en festivals staat Den Bosch bovenaan in bijna iedere 'hit' lijst. Daarnaast zijn er 2 leuke studentenverenigingen aan de HAS gekoppeld: Gremio Unio (GU) en Ichthus. Kortom, in Den Bosch zul je je niet snel vervelen.

Studeren in Den Bosch
Informatie voor nieuwe studenten

We beginnen het studiejaar op dinsdag 3 en woensdag 4 september met twee Management van de Leefomgeving (ML) introductiedagen.

Zorg dat je erbij bent anders mis je meteen een belangrijke opstart.

  • Dinsdag 3 september: exacte tijdstip wordt via mail bekend gemaakt: kennismaking met coach en belangrijke informatie zoals het lesrooster van blok 1. Fijn als je je laptop meeneemt. 
  • Woensdag 4 september: eind van de ochtend/middag -  verdere kennismaking met elkaar en met de stad Den Bosch.

Check rond 15 juli en rond 28 augustus je mail regelmatig, dan krijg je aanvullende informatie over onze ML-introductiedagen. Niks ontvangen? Check je spambox! 

Wist je ook dat er later in de week van 9 september een 3- á 4-daagse ML excursie naar Texel voor jou is gepland? Meer informatie over de exacte data en tijden ontvang je tijdens de ML inroductiedagen en vooraf in je mailbox.

Kosten
De kosten voor boeken en andere leermiddelen zijn ongeveer €400. Licenties Adobe pakket kost ongeveer €130 euro (surfspot studentenprijs) en kun je na 1 september met ja HAS-account bestellen. De excursie naar Texel (week van 9 september) en de dagexcursies in blok 1 worden geïnd via Schoolkassa. Informatie hierover volgt via de mail, maar je kunt rekenen op €400,- tot €450,-. En in blok 4 vindt er een buitenlandse excursie plaats naar Berlijn, welke tussen €350 en € 450 kost. Naast de kosten van leermiddelen en voor activiteiten betaal je wettelijk collegegeld.

De literatuurlijst en laptopeisen voor het eerste jaar kun je vinden via de button 'informatie voor nieuwe studenten' hieronder.

Informatie voor nieuwe studenten

#studiekeuze #events

Na je studie

DOE HET! Na de hbo-opleiding Management van de Leefomgeving kun je aan de slag met uitdagingen in de leegomgeving waarvoor jij graag een oplossing vindt! Bijvoorbeeld als adviseur gebiedsontwikkeling, planvormer, projectleider of ontwerper. Of wie weet start jij wel je eigen adviesbureau.

Jouw carrière

Werkveld

Na de opleiding Management van de Leefomgeving kun je aan de slag in de wereld van de ruimtelijke ordening en inrichting van zowel Nederland als ver daarbuiten. Ontwerp- en adviesbureaus op het gebied van gebiedsinrichting, natuurontwikkeling of klimaatadaptatie zitten te springen om mensen zo als jij. En ook bij de overheid, bij waterschappen en maatschappelijke organisaties kun je terecht om een actieve bijdrage te leveren aan een betere leefomgeving.

Beroepen

Ben jij benieuwd waar jij terecht kan komen na de opleiding Management van de Leefomgeving? Onze studenten starten hun carrière onder andere als:

  • Adviseur natuur en landschap

Anderen helpen de juiste beslissingen te nemen over de groene leefomgeving.

  • Gebiedscoördinator

Voor elkaar krijgen dat projecten in goed overleg met belanghebbenden tot stand komen en uitgevoerd kunnen gaan worden.

  • Beleidsmedewerker ruimtelijke ordening

Op het gebied van klimaat, biodiversiteit of stedelijke ontwikkelingen sta jij je mannetje bij een gemeente of een adviesbureau.

  • Projectleider bij een groenbedrijf

Zorgen dat al die mooie plannen voor de toekomst worden uitgevoerd en beheerd.

  • Ontwerper bij een tuin- en landschapsarchitectenbureau

Aan de slag met (ontwerp-)opgaven op alle mogelijke schaalniveaus, van kleine stedelijke buitenruimtes tot complete regio’s!

  • Zelfstandig ondernemer

En als je jouw eigen onderneming wil starten kan dat ook!

#afgestudeerd #VIERHET

Vervolgopleidingen

Heb je straks je hbo-opleiding Management van de Leefomgeving afgerond, maar ben je nog niet uitgestudeerd? Dan kun je na het behalen van je hbo-bachelor diploma een masteropleiding gaan volgen aan een universiteit. Hiermee kun je je nog verder specialiseren op jouw favoriete terrein.

Doorstudeermogelijkheden

Masteropleidingen

Heb je straks je opleiding Management van de Leefomgeving afgerond, maar ben je nog niet uitgestudeerd? Wil je je nog verder verdiepen? Dan kun je na het behalen van je hbo-bachelor diploma een masteropleiding gaan volgen aan een universiteit. Hiermee kun je je nog verder specialiseren op jouw favoriete terrein. Van de opleiding Management van de Leefomgeving kiest 11% van de afgestudeerden voor doorstuderen.

Mogelijke vervolgopleidingen

Uitstroomrichting Landscape Design

  • Academie van Bouwkunst (Amsterdam)
  • Landscape Architecture and Planning (Wageningen University)

Uitstroomrichting Landscape Planning & Development

  • Human Geography (Radboud Universiteit Nijmegen)
  • Planologie (Radboud Universiteit Nijmegen)

Uitstroomrichting Landscape Engineering

  • Spatial Planning (Wageningen University)
  • Planologie (Radboud Universiteit Nijmegen)

De betreffende onderwijsinstelling bepaalt of je toelaatbaar bent voor een vervolgopleiding. HAS green academy heeft hier geen medezeggenschap in.

Het onderwijs in

Na de opleiding Management van de Leefomgeving kun je ervoor kiezen om een ‘’Kopopleiding onderwijsbevoegdheid’’ te volgen waardoor je les mag geven in het beroepsonderwijs (vmbo en mbo) en in het praktijkonderwijs. Deze opleiding duurt 1 jaar.

Facts & figures 1,5 jaar na afstuderen

  • 50%
    Goede basis om te starten op de arbeidsmarkt
  • 75%
    Aansluiting opleiding en functie
  • 11,1%
    Werklooshheid
  • 20%
    Doorstuderen
  • €2.992
    Bruto maandsalaris
  • 88%
    Veel carrièremogelijkheden
  • 60%
    Opleiding opnieuw kiezen

Toelating

Welke vooropleiding heb je nodig om aan deze opleiding te beginnen? Wat is de toelatingsprocedure? En welke mogelijkheden zijn er als ik niet helemaal voldoe aan de eisen?

Vooropleiding

havo

havo

Toelaatbaar met de volgende profielen:

  • Cultuur en maatschappij
    + wiskunde
  • Economie en maatschappij
  • Natuur en gezondheid
  • Natuur en techniek

Voldoe je niet aan de toelatingseisen? Dan is er de mogelijkheid om wiskunde bij te spijkeren via de basiscursus wiskunde.

vwo

vwo

Toelaatbaar met de volgende profielen:

  • Cultuur en maatschappij
  • Economie en maatschappij
  • Natuur en gezondheid
  • Natuur en techniek
mbo

mbo

Toelaatbaar met het volgende niveau:

  • Niveau 4
    Wiskunde wordt sterk aanbevolen

Kom jij studeren bij HAS green academy en wil je jezelf extra goed voorbereiden? Het is mogelijk om wiskunde bij te spijkeren via de basiscursus wiskunde.

Ouder dan 21?

Ben je 21 jaar of ouder en voldoe je niet aan de bovengenoemde toelatingseisen (havo/vwo of mbo 4)? Dan kun je in aanmerking komen voor een 21+ toelatingstoets. Neem hiervoor contact op met de studieadviseur.

Beschik je over een niet-Nederlands diploma?

Internationale student? Bekijk ook de toelatingseisen op de Engelstalige website.

International Office behandelt de aanmeldingen van studenten met een niet-Nederlandse vooropleiding die zich willen inschrijven voor een Nederlandstalig hbo bachelor programma.

Verder moet je voldoen aan de volgende taaleis:

  • NT2-certificaat Nederlands, óf
  • bewijs dat je in Nederland hebt gestudeerd tot 3 HAVO / 3 VWO

Heb je vragen over deze aanmeldprocedure? Neem dan contact op met International Office: international@has.nl

Aanmelden

Via Studielink kun jij je aanmelden voor deze opleiding bij HAS green academy. Je moet uiterlijk 1 mei aangemeld zijn om toelatingsrecht te hebben. Aanmelden is daarna nog mogelijk tot en met 31 augustus, uitsluitend wanneer je aan de aanmeldeisen voldoet.

Aanmelden

Proces van aanmelden

Je kunt je aanmelden voor de hbo-bacheloropleiding Management van de Leefomgeving (CROHO 34859) bij HAS green academy. Meld je aan via www.studielink.nl en log in met jouw DigiD-code. 

Aanmelden voor studiejaar 2025/2026 is mogelijk vanaf oktober. Meld je uiterlijk 1 mei aan voor toelatingsrecht.

Aanmelden via Studielink
Studiekeuzecheck

Het maken van een juiste studiekeuze is belangrijk. Voor de opleiding Management van de Leefomgeving is een studiekeuzecheck niet verplicht, maar wordt wel aanbevolen. De studiekeuzecheck bestaat uit het invullen van een motivatieformulier en een gesprek met de studieadviseur. Je kunt de studiekeuzecheck aanvragen bij de studieadviseur.

Email studieadviseur Monique Huberts
Collegegeld

Om te kunnen starten aan een opleiding bij HAS green academy, moet je collegegeld betalen. Via Studielink kun je deze digitale machtiging afgeven vanaf 1 juni. Voor meer informatie over de kosten van het collegegeld, de betalingsdata en wanneer je de digitale machtiging moet indien, bekijk de pagina Collegegeld.

Collegegeld

FAQ

Ik twijfel nog tussen een aantal opleidingen, wat kan ik doen?

Wij helpen je graag

Als jij twijfelt tussen verschillende studies, raden wij je aan om in ieder geval een open dag te bezoeken. Daarnaast zijn er proefstudeerdagen waarbij je een nog beter beeld van de opleiding krijgt. Ook kun je altijd je vragen stellen aan de studieadviseurs van de desbetreffende opleidingen.

Zijn er bepaalde struikelvakken die lastig zijn?

Dit is voor iedereen persoonlijk

Er zijn altijd vakken die lastiger zijn dan de andere. Dit is voor iedereen persoonlijk. Sommige studenten hebben moeite met wiskunde en statistiek. Voor vragen over dergelijke vakken kun je altijd terecht bij de studieadviseur van de opleiding.

Ik heb een ondersteuningsbehoefte. Kan ik hulp krijgen?

Natuurlijk, wij vinden het belangrijk dat jij je goed voelt tijdens een studie bij de HAS. Binnen de HAS begeleidt de werkgroep Studie+ studenten met een ondersteuningsbehoefte. Dit kan zijn op het gebied van:

  • visuele, auditieve en motorische handicaps; slechthorend, slechtziend
  • chronische en psychische ziektes; M.E. , faalangst, ADHD
  • stoornissen in het autistisch spectrum; PDD-NOS, Asperger
  • stoornissen in taal en spraak; dyslexie, dyscalculie

Heb je een ondersteuningsbehoefte en verwacht je tijdens de studie tegen belemmeringen aan te lopen?
Dan is het verstandig om ruim voor de start van de opleiding een intakegesprek aan te vragen (vóór de zomervakantie). In dit gesprek bekijken we welke aanpassingen en voorzieningen je tijdens de opleiding nodig hebt en hoe de HAS deze kan leveren.

Heb je een officiële dyslexie en/of dyscalculie verklaring?
Dan krijg je, zonder intakegesprek, automatisch een half uur extra tijd tijdens je tentamens.

Contact opnemen

Voor Den Bosch, neem contact op met Monique Huberts
(M.Huberts@has.nl - 088 - 890 3822)

Voor Venlo, neem contact op met Daniëlle Graat
(D.Graat@has.nl - 088 - 890 3859 / 06 4345 9451)

Ik wil op kamers als ik ga studeren bij HAS green academy. Hoe pak ik dit aan?

Op kamers in Den Bosch

Ben je op zoek naar een kamer in Den Bosch, dan zijn er verschillende mogelijkheden. Je kunt jezelf inschrijven op een of meerdere websites waar kamers worden aangeboden, zoals kamernet.nl of kamers.nl. Daarnaast kun je jezelf inschrijven als woningzoekende bij Coöperatie Brabant wonen.

Anderen bekeken ook:

  • studenten Toekomstbestendige stad - AD lopen over stadsbrug

    Ad Groene Leefomgeving

    Diploma
    Associate degree
    Locatie
    Den Bosch
    Studieduur
    2 jaar

    Wil jij de stad van de toekomst groen en duurzaam inrichten? Volg dan de opleiding Groene Leefomgeving! Bij deze tweejarige hbo-opleiding bedenk je praktische en toekomstbestendige/maakbare oplossingen voor de inrichting van het stedelijk gebied.

  • Applied Geo-Information Science

    Diploma
    Bachelor of Science
    Locatie
    Den Bosch
    Studieduur
    4 jaar

    Jij maakt het straks mogelijk om ruimtelijke vraagstukken inzichtelijk te maken en een antwoord te vinden op maatschappelijke vragen na de hbo-opleiding Applied Geo-Information Science.

  • Milieukunde

    Diploma
    Bachelor of Science
    Locatie
    Den Bosch
    Studieduur
    4 jaar

    Ben jij klaar om een verschil te maken voor het klimaat? Bij de hbo-opleiding Milieukunde leer je innovatieve oplossingen te ontwikkelen voor een duurzame toekomst en een leefbare planeet!

  • Toegepaste Biologie

    Diploma
    Bachelor of Science
    Locatie
    Den Bosch en Venlo
    Studieduur
    4 jaar

    Ben jij nieuwsgierig en geïnteresseerd in biologie? Bij Toegepaste Biologie leer je om met onderzoek een bijdrage te leveren aan gezonder eten, een beter milieu en een goed leven voor de dieren.

Vestiging(en)

  • 's-Hertogenbosch

    Onderwijsboulevard 221
    5223 DE 's-Hertogenbosch

    Building HAS University
    Exterior HAS University of Applied Sciences

    's-Hertogenbosch