Lectoraat Levende bodem werkt!

Het lectoraat Levende bodem werkt! richt zich op een vitale en vruchtbare bodem als basis voor ecologische stabiliteit en daarmee voor duurzame gewasproductie. Een dergelijke bodem draagt ook bij in de strijd tegen het broeikaseffect en de uitdaging om de groeiende wereldbevolking van voldoende en gezond voedsel te blijven voorzien, met behoud van het milieu en balans in ecosystemen. 

Het bodemleven in en rondom planten speelt een essentiële rol in de groei, de gezondheid en het natuurlijke afweersysteem van planten. Plant-microbe interacties zijn zeer complex en lastig te voorspellen door de invloed van een veelvoud aan (veranderlijke) biotische omgevingsfactoren. Kennis over de rol en invloed van specifieke microben in plantgezondheid en -groei is daarom veelal beperkt tot resultaten uit laboratoriumstudies met relatief makkelijk te controleren en te interpreteren modelsystemen.  

De vertaalslag naar toepasbaarheid in het veld wordt hierdoor bemoeilijkt en blijft veelal uit. Het verkrijgen van toepasbare inzichten in de rol en invloed van het bodemleven in de groei en de gezondheid van relevante gewassen, met de mogelijkheid tot sturing in de praktijk, vereist een multidisciplinaire aanpak. Deze aanpak verenigt verschillende wetenschappelijke expertises met bedrijven die het onderzoek actief ondersteunen en een vertaling naar toepassing mogelijk maken.  

'Black box'

De complexe relatie tussen de bodem en de plant wordt nog vaak gezien als een ‘black box’. Onderzoek heeft uitgewezen dat de bodemsituatie veel invloed heeft op wat er bovengronds gebeurt. Structuur, vochtbalans, nutriënten en bodemleven zijn voorbeelden van invloedrijke parameters die een rol spelen in de zogenaamde 'black box'.    

Inhoudelijk focust het lectoraat op het verhogen van de prestaties van het gewas door op een duurzame manier de bodem te verbeteren, wat resulteert in:       

• Verbeteren waterbergend vermogen van de bodem 
• Meer CO2 opslag in de bodem  
• Verbeteren bodemvruchtbaarheid  
• Verbeteren bodemweerbaarheid  
• Kunstmestvrij telen 
• Verminderen gebruik gewasbeschermingsmiddelen  
• Meer boven- en ondergrondse biodiversiteit  
• Betere kwaliteit van het bodem en oppervlaktewater 
• Duurzamere voedselproductie 

Deze doelen geven ons de rol om in samenwerking met bedrijven en organisaties, te fungeren als schakel tussen wetenschap en praktijk op het gebied van plant-bodem interacties. Om toe te kunnen werken naar de 'Kringloop Landbouw 2030' wordt de koppeling van dit thema met natuurinclusieve landbouw (NIL) en precisielandbouw (PL) hierbij een vereiste. 

Het lectoraat voert toegepast onderzoek uit binnen de volgende onderzoekslijnen: 

• De plant inzetten om de bodem te verbeteren 
  Onderzoek naar de toepasbaarheid van bodembiologie als nieuwe bemestingsstrategie en het inzetten van nieuwe teelten/ mengteelten om de kwaliteit van de bodem te verbeteren. 
   
• De bodem inzetten om de plant te verbeteren 
  Onderzoek naar de toepasbaarheid van bodembiologie om plantweerbaarheid in gewassen te verhogen voor het terugdringen van het gebruik van bestrijdingsmiddelen. 
   
• Het aanpassen van het gewas aan bodemproblematieken 
  Onderzoek naar de toepasbaarheid van bodembiologie in tolerantie van het gewas tegen verschillende bodemproblemen (verzuring, verzilting, vernatting, verdichting en/of watertekort, uitputting nutriënten, verlies bodemdiversiteit, afdichting, verontreiniging en overbemesting (eutrofiëring) onderzoeken. 
   
• Van bodemkwaliteit naar voedselkwaliteit 
  Onderzoek naar de effecten van bodemkwaliteit op voedselkwaliteit in relatie tot nutriënten en inhoudsstoffen. 

De bodem is belangrijk! De bodem 'is een levend systeem dat de biologische productiviteit in stand houdt, de kwaliteit van lucht en water bevordert en de gezondheid van planten, dieren en mensen in stand houdt', aldus de FAO.

Het bodemleven organiseert de kringloop van nutriënten en maakt zo voedingsstoffen beschikbaar voor planten. Aan planten geassocieerde micro-organismen helpen de planten om zich aan te passen aan veranderingen in het milieu en verhogen de weerbaarheid tegen ziekten en plagen.
Het bodemleven bevordert de stabiliteit van de bodemstructuur. Dit bevordert waterinfiltratie en wortelgroei. Daarnaast vormt bodemleven een voedselbron voor bijvoorbeeld vogels.

Het bodemleven speelt dus een sleutelrol voor onze voedselproductie en is direct van invloed op de zogenaamde ecosysteemdiensten. Onder belangrijke ecosysteemdiensten vallen bijvoorbeeld waterzuivering en -berging, ziekte- en plaagbestrijding, koolstofopslag en het recyclen van nutriënten.

Het bodemleven heeft het over het algemeen zwaar te verduren wanneer chemische middelen (gewasbescherming & bemesting) worden gebruikt en heeft tegelijkertijd potentie om de functie van deze middelen te vervangen.

Missie

Het is onze missie om bodembiologie een centrale rol te geven in de bedrijfsvoering van agrariërs om hiermee de koers richting duurzame landbouw te versterken.
Wij beogen hiermee bij te dragen aan een duurzamer beheer van de zuidelijke zandgronden met daarbij een positief effect op de kwaliteit van bodem- en oppervlaktewater.

Aanpak

Wij doen praktijkgericht onderzoek, stellen kennis en tools beschikbaar en organiseren de uitwisseling daarvan. Onze doelgroep is de agrarische beroepspraktijk maar ook het onderwijs op mbo, hbo en wo-niveau (de beroepspraktijk van de toekomst).

Wij hebben hierbij onderstaande inhoudelijke focus:

• De plant inzetten om het bodemleven te verbeteren: Welke invloed heeft de plant op organisch stof, biodiversiteit bodemleven en uitspoeling. Hoe kunnen nieuwe teelten helpen bij het verbeteren van het bodemleven?

• Het bodemleven inzetten om de plant te verbeteren; Hoe kunnen we met verhoging van het bodemleven de plantweerbaarheid, voedselkwaliteit, houdbaarheid verbeteren.

• Gewassen aanpassen aan bodemproblematieken middels veredeling; Kan plantenveredeling bijdragen aan de omgang met bodemstress en wat is de invloed van nieuwe variëteiten op het bodemleven?

Wij doen dit op deze manieren:

• Projecten met agrariërs en studenten (toekomstige landgebruikers en beleidsmakers) waarin wetenschappelijke kennis wordt getoetst in de praktijk en aangevuld met praktijkkennis. Dit kan zijn in de vorm van 1e-, 2e-, 3e- of 4e-jaars onderwijsprojecten, stages en afstudeerprojecten.

• Het ontsluiten van wetenschappelijke en praktijkkennis in het onderwijs gericht op beroepspraktijk, beleidsmakers en het voltijd onderwijs van HAS green academy.

• Verbinden van agrariërs in leernetwerken voor het gezamenlijk opdoen en uitwisselen van kennis en tools in samenwerking met ons lectoraat en met het practoraat Duurzaam Bodembeheer van Yuverta.

Wij zijn verbonden aan onderstaande initiatieven:

Landelijk:

• Nationaal Programma Landbouwbodems
• Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG)
• Klimaatakkoord
• 7e Nederlandse Actieprogramma betreffende de Nitraatrichtlijn
• Kaderrichtlijn Water (KRW)
• Deltaplan Biodiversiteitsherstel
• Programma Water en Bodem sturend

Provincie Noord-Brabant:

• Programma Regionaal Water en Bodem (RWP) 2022 – 2027
• Regeling Natuurinclusieve Landbouw
• Vormgeven aan de doorontwikkeling van een gangbare naar een natuurinclusieve bedrijfsvoering, Noord-Brabant
• Brabants Programma Landelijk Gebied (BPLG)

Provincie Limburg:

• Naar een natuurinclusieve landbouw in Limburg
• Actieplan: Naar een natuurinclusieve veehouderij
• Het Uitvoeringsprogramma Noordelijke Maasvallei
• Limburgs Programma Landelijk Gebied (LPLG)

Vanuit het lectoraat Levende bodem werkt! wordt een kenniscentrum opgezet waar kennis wordt gebundeld en beschikbaar gesteld aan agrarische ondernemers, bedrijfsadviseurs, loonwerkers en het onderwijs. Het lectoraat zorgt er verder voor dat studenten kennis over goed bodembeheer kunnen opdoen door praktijkonderzoek op demobedrijven.

Het lectoraat Levende Bodem Werkt! werkt onder meer samen met LLTB, Provincie Noord-Brabant en het Waterschap Limburg. 

Rapportages, samenvattingen en artikelen

Bekijk alle rapportages, samenvattingen en artikelen van projecten van het lectoraat in Greeni

We hebben inmiddels al behoorlijk wat lectoren en docentonderzoekers aan de podcasttafel gehad. Allemaal bevlogen experts die op een bepaald moment kozen voor een carrière in onderzoeksland. We zoomen hier graag eens op in.

Wat drijft jonge onderzoekers? Wat maakt onderzoek doen zo leuk? Hoe ervaren ze hun werk tot nu toe? En: hoe zien ze de rest van hun carrière voor zich?

Aan tafel zitten Jan Meiresonne en Maartje van der Sloot, beiden onderzoeker bij HAS green academy.  

In deze aflevering hebben we het over de bodem als uitgangspunt voor regeneratieve landbouw. Waarom is een gezonde bodem zo belangrijk en hoe kunnen we deze zo duurzaam mogelijk beheren?

Te gast zijn Judith van de Mortel en Willem Jan van de Kamp van HAS green academy. Judith is lector van het lectoraat Levende bodem werkt! Willem Jan van de Kamp is docentonderzoeker bij de HAS en tevens practor Duurzaam bodembeheer bij de groene mbo-instelling Yuverta Boxtel.

Aan bod komt onder meer het onderzoeksproject ‘Regeneratieve Open Teeltsystemen’, maar ook de onmisbare samenwerking tussen het hbo en mbo én de bedrijfsopleiding Bodemcoach voor agarisch adviseurs en de Opleiding en accreditatie van bodemadviseurs (samenwerking met Aeres Hogeschool).