Studenten van alle leerjaren en van verschillende opleidingen van HAS Hogeschool doen onderzoek op weidevarkenshouderij Den Elshorst. Dit is het eerste bedrijf in Nederland dat van de overheid mag experimenteren met het uitscharen van varkens op andere terreinen dan die van henzelf, bijvoorbeeld in een bos of bij landerijen. In maart 2017 werd deze afspraak vastgelegd in de Green Deal Natuurinclusieve Varkenshouderij en ondertekend door het ministerie van Economische Zaken , de provincie Noord-Brabant, ZLTO, HAS Hogeschool, Gemeente Hilvarenbeek en Den Elshorst.
Voorbeeldbedrijf voor Nederland
Den Elshorst fungeert daarmee als voorbeeldbedrijf voor Nederland. Het doel van de Green Deal is om via onderzoek en experimenten te ontdekken waar de knelpunten liggen bij een dergelijk nieuw bedrijfsmodel en welke aanpassingen er nodig zijn zodat op termijn ook andere varkenshouders kunnen overstappen. Deze manier van varkenshouden moet nog mogelijk gemaakt worden binnen de wet- en regelgeving.
Risicoanalyse om problemen te voorkomen
Het is volgens Ursula Kirchholtes, programmaleider vanuit HAS Hogeschool, heel belangrijk dat de kansen en bedreigingen van een varkenshoederij eerst in kaart worden gebracht alvorens meer varkenshouders ermee aan de slag kunnen. Het gaat om boeren die hun varkens los willen laten lopen op terreinen die niet bij hun boerderij in de buurt zijn: de varkens zullen hun stempel op zo’n gebied gaan drukken. Samenwerking is heel belangrijk. “Een risicoanalyse is nodig om bijvoorbeeld te zorgen dat dierziekten geen kans krijgen. Bij Ben Bruurs en Thea Moonen van Den Elshorst wordt gekeken wat de risico’s en effecten zijn en welke maatregelen ingezet kunnen worden om problemen te voorkomen.”
Den Elshorst won afgelopen 14 juni tijdens het HAS Year Event een HAS Award in de categorie Duurzame Samenwerking MKB. V.l.n.r Ben Bruurs en Thea Moonen van Den Elshorst, Anne Velthorst en Ursula Kirchholtes van HAS Hogeschool.
Programma ‘Natuurlijk Boeren’
De opdrachten van de studenten voor Den Elshorst vallen binnen het programma ‘Skills Lab Natuurlijk Boeren’ dat al begin 2016 startte en inmiddels is er een hele community ontstaan van partners die willen bijdragen aan het mogelijk maken van natuur inclusieve landbouw. Ursula: “Het programma richt zich niet alleen op de varkenshouderij, maar ook op de rundveehouderij en akkerbouw. Alle ketenpartners zijn betrokken: van grondbezitters, producenten en verwerkers tot Retail, financiers en overheid.”
Lopend onderzoek
Op dit moment onderzoeken studenten Toegepaste Biologie en Dier- en veehouderij voor Den Elshorst de effecten van varkens die in het bos lopen én van varkens die rondscharrelen op verwilderd terrein met berkenbomen waar Brabants Landschap een natuurgebied van wil maken. Ook bekijken ze in welke mate varkens de strooisellaag op de bodem van een gebied omwoelen waardoor zaadjes weer te kans krijgen te ontkiemen. Tot slot zoeken studenten Bedrijfskunde en agri-foodbusiness en Dier- en veehouderij naar nieuwe samenwerkingen met andere gebiedspartijen, zoals collega agrariërs en het Waterschap Dommel met het oog op een lange termijn gebiedsmanagementplan én berekenen studenten Milieukunde de stikstof- en Co2-voetafdruk.
Nieuwe inzichten
Ben Bruurs van Den Elshorst is iemand die wel van een uitdaging houdt. Hij staat heel positief over samenwerken met HAS Hogeschool en het onderzoek dat de studenten doen. “De landbouw staat voor een transitie en de jeugd heeft de toekomst. Die combinatie maakt dat we juist samen met de HAS de zaak in beweging kunnen krijgen. De studenten geven ons veel inspiratie en nieuwe inzichten waardoor we de bedrijfsvoering steeds kunnen verbeteren. En ook niet onbelangrijk: het is leuk en gezellig om met jonge mensen te mogen werken.”
Experimenteren
Den Elshorst experimenteert al enkele jaren met natuurlijk boeren. Dit doen ze kleinschalig en zodanig dat ze kracht van de natuur optimaal benutten. Ze hebben ongeveer 600 weidevarkens en willen de komende jaren verder groeien en met rechtstreekse verkoop de keten verkorten. Het project van Den Elshorst is volgens Ursula een voorbeeld van hoe een volledig gebied op basis van natuurlijk boeren ontwikkeld kan worden en waar alle partners uit zo’n gebied bij betrokken zijn. “Zo werkt Den Elshorst bijvoorbeeld samen met akkerbouwers en boomtelers: de weidevarkens eten onkruidresten en worden zo natuurlijke onkruidwieders. Het is de bedoeling zodanig samen te werken dat de varkens echt een functie in het landschap krijgen.”
Boeiende leercase voor studenten
Niet alleen voor de community van ‘Natuurlijk Boeren’ zijn de uitkomsten van het onderzoek interessant, ook voor HAS Hogeschool zijn de activiteiten bij Den Elshorst een boeiende leercase die op allerlei plekken in het onderwijs gebruikt wordt. “We brengen de bedrijfsvoering van Den Elshorst volledig in beeld”, legt Ursula uit, “en we monitoren continu. We kunnen de data te allen tijde gebruiken en dat levert mooie inzichten op niet alleen voor de boer en de betrokken partijen, maar ook voor ons als onderwijsinstelling. En komt heel veel kennis van buiten bij ons binnen en dat ondersteunt studenten in hun ontwikkelingsproces.”